Stromingsboek 1950-1980 - De Koperen Tuin (1950), door Simon Vestdijk

Verwerkingsopdracht 2b – Stromingsboek tussen 1950-1980:
Door Rutger Wilschut
Klas 6A

Algemene informatie:
Titel: ‘De Koperen Tuin’
Auteur: Simon Vestdijk (17 oktober 1898 – 23 maart 1971)
Jaar en plaats van uitgave: 1950, te Rotterdam
Uitgeverij: Nijgh & van Ditmar
Gelezen in eerste druk
Aantal pagina’s: 279
Genre: Psychologische roman
Stroming: Nieuwe zakelijkheid

Samenvatting:

Nol Rieske is het zoontje van de rechter. De verhouding tussen zijn broer Chris en hem is erg slecht en hij heeft zich voorgenomen Chris ooit nog eens de baas te worden. Zijn moeder is erg knap en muzikaal, waardoor er geregeld mannen over de vloer komen voor muziekbijeenkomsten. Als Nol acht jaar is, neemt zijn moeder hem mee naar ‘de Tuin’. Daar wordt, in de muziektent, de mars van Sousa gespeeld en Nol is daar erg van onder de indruk. Hij raakt ook erg in de ban van de dirigent Henri Cuperus. Ook danst hij daar met de dochter van de dirigent, Trix genaamd. Hierna staat Nol erop pianoles te krijgen van Cuperus.
Na een mislukte opvoering van 'Tannhauser' van Wagner wordt Cuperus ontslagen en behoudt hij alleen nog wat leerlingen. Af en toe ziet Nol Trix ergens in de stad; vechtend met andere meisjes of jongens omdat ze zeggen dat haar vader altijd dronken is. Maar als Cuperus stopt met lesgeven aan Nol, omdat hij hun dienstmeisje gezoend had, volgen de andere leerlingen en heeft Cuperus geen werk meer.
Nol gaat hem helpen door geld voor hem in te zamelen en daardoor krijgt hij later ook weer werk;
Cuperus mag het orkest bij de opera 'Carmen' dirigeren. Maar jammer genoeg loopt de uitvoering uit op een grote mislukking, waardoor Cuperus zwaar depressief raakt. Hij begint nu weer met veel drinken.
Op een dag gaat Nol bij Cuperus langs en dan komt hij Trix voor de deur tegen. Ze verklaren elkaar de liefde en spreken iets af voor de volgende dag, maar Trix komt dan niet opdagen. Ze schrijft hem een brief, waarin staat dat hun liefde niets kan worden.
Als Nol gaat studeren komt zijn moeder hem opzoeken en ze vertelt hem dat Trix in de Sociëteit van de Tuin werkt en ze een verhouding heeft met Vellinga. En omdat ze ook al zijn brieven niet had beantwoord was dit een enorme klap voor Nol. Als hij met zijn vader en Chris in de Sociëteit gaat eten, praat hij met haar en zij vertelt dat Cuperus ernstig ziek is. Als hij hem wil opzoeken laat Trix hem niet binnen. Ze is bang dat hij dingen over haar vertelt die Nol niet mag weten. De volgende dag bericht ze hem dat Cuperus is overleden. Wanneer Nol na 3 jaar terug komt naar de stad, omdat zijn moeder ernstig ziek is geworden, gaat hij naar de Sociëteit om zich te bedrinken. En daar komt hij Vellinga tegen, samen met Trix. Die nacht overlijdt zijn moeder. Vellinga brengt hem dronken naar huis en de volgende dag vertelt hij hem dat hij Trix verleid had en dat ze het had uitgemaakt. Als hij naar Trix gaat legt ze hem alles uit en biecht ze ook op dat ze nog met 3 anderen ook wat had gehad. Hij reageert jaloers, maar vraagt haar ten huwelijk omdat ie nog steeds van haar houdt. Ze vraagt hem bij haar te blijven en ze zegt dat ze morgen het antwoord zal geven. Maar Nol besluit om toch naar huis te gaan en de volgende dag langs te komen. Maar als hij komt vertelt Trix' tante dat ze die nacht zelfmoord heeft gepleegd. Nu voelt hij zich erg schuldig. In zijn wanhoop stuurt hij een telegram naar Vellinga en gaat hij bij Caspers langs om de hele geschiedenis te bespreken. Ten einde raad gaat hij naar de Tuin, die er zwart en verdord uitziet. [1]

Verwerkingsvragen:

A.‘De Koperen Tuin’ kan naar mijn mening gerekend worden tot de stroming Nieuwe Zakelijkheid. Deze stroming was een stilistische reactie op de stroming die voorafging aan de Nieuwe Zakelijkheid, namelijk het expressionisme. Voorkeur van eenvoud en het emotieloos weergeven van objecten worden gezien als belangrijke kenmerken van deze stroming. Kenmerken van de literatuur waren onder andere sociaaleconomische thematiek en een structuur die gekenmerkt werd door relatieve eenvoud. Het doel was om het taalgebruik zogezegd functioneel te maken, de vorm was niet belangrijk, maar wel het doel van de tekst. In die tijd was er behoefte objectief te schrijven, in contrast tot de voorafgaande periode, namelijk het nogal subjectieve expressionisme, men wilde terug naar de realiteit, met beide benen op de grond. Dit wordt in werken teruggezien in het feit dat zaken niet uitbundig beschreven werden, omschrijvende zaken werden weggelaten en alleen het belangrijkste bleef staan. Ook begon de strijd binnen in een individu centraal te staan binnen een boek.

B. De eenvoud van de Nieuwe Zakelijkheid is overduidelijk terug te zien in De Koperen Tuin. Het taalgebruik is beknopt en tot op zekere hoogte somber te noemen. Met weinig woorden wordt veel duidelijk, veel onnodige dingen worden weggelaten maar emoties worden goed en objectief beschreven. Ook krijgt Simon Vestdijk het voor elkaar met een objectieve en beknopte beschrijving van situaties een duidelijke sfeer neer te zetten. Het gebruik van weinig woorden en het objectief beschrijven in het boek is naar mijn mening overduidelijk een terugkomend kenmerk van de Nieuwe Zakelijkheid.

Het boek heeft naar mijn mening ook een sociaaleconomisch thema, het gaat in het boek namelijk over een dirigent die zijn baan kwijt raakt door zijn werk op onvoldoende niveau uitvoert, waardoor hij uiteindelijk zijn baan kwijtraakt en depressief wordt. Toen Nol ging collecteren ten behoeve van de dirigent, vond ik dit een kenmerkend voorbeeld voor het sociaaleconomische thema van dit boek.

Het boek is over het algemeen ook erg makkelijk te lezen, het is in relatief makkelijke taal geschreven en er zijn volgens mij helemaal geen dichterlijke fratsen uitgehaald, wat ook een belangrijk kenmerk is van de Nieuwe Zakelijkheid, namelijk het functioneel schrijven van een tekst, met onder andere het doel om mensen de tekst te doen laten begrijpen, in plaats van een hoop subjectief dichterlijk gejammer die een hele passage beslaat, wat daadwerkelijk in een paar zinnen beschreven kan worden.

Ook staat de strijd binnen een individu centraal in dit boek. De hoofdpersoon Nol maakt een hoop mee, hij ontmoet al heel snel een meisje waar hij verliefd op wordt maar dingen lopen al snel fout. Hij krijgt te maken met sterfgevallen, die hij door het gebruik van alcohol probeert weg te drinken en krijgt te maken met schuldgevoel als gevolg van een gepleegde zelfmoord van het meisje waar hij zo lang verliefd op is geweest en die hij ook ten huwelijk had gevraagd.

C. Naar mijn mening is De Koperen Tuin een adequaat voorbeeld te noemen voor de Nieuwe Zakelijkheid. Er zijn vast betere voorbeelden te vinden die representatief zijn voor deze stroming, maar ik denk dat de meeste kenmerken van de stroming wel terug zijn te koppelen op het boek. Vooral objectieve beschrijving is goed terug te zien in het boek, wat wel een belangrijk voorbeeld is te noemen als kenmerk van de Nieuwe Zakelijkheid. Ik vind wel dat De Koperen Tuin een exponent van de Nieuwe Zakelijkheid te noemen is. Zoals ik al zei, misschien niet het beste voorbeeld, maar dat is mijn mening, en subjectiviteit werd veracht tijdens de Nieuwe Zakelijkheid!

---

[1] http://www.scholieren.com/boekverslag/50240